Trong lịch sử bóng đá Anh hiện đại, hiếm có CLB nào trải qua sự thăng trầm khắc nghiệt như Portsmouth. Từ một nhà vô địch FA Cup đầy cảm hứng, đội bóng miền Nam nước Anh đã rơi vào vòng xoáy khủng hoảng tài chính, phá sản, xuống hạng liên tiếp và gần như biến mất khỏi bản đồ bóng đá đỉnh cao.
Câu chuyện của Portsmouth là tấm gương cay đắng về mặt trái của việc tiêu tiền thiếu kiểm soát, điều hành tồi tệ và sự phụ thuộc mù quáng vào những ông chủ “ảo vọng”.
Từ hào quang FA Cup 2008 đến ác mộng phá sản
Năm 2008, Portsmouth, dưới sự dẫn dắt của HLV Harry Redknapp và sự đầu tư mạnh tay của ông chủ người Nga Alexandre Gaydamak, đã gây chấn động bóng đá Anh khi lên ngôi vô địch FA Cup sau khi đánh bại Cardiff City 1-0 trong trận chung kết tại Wembley. Đội hình ngày ấy của Pompey có những cái tên đình đám như David James, Sol Campbell, Glen Johnson, Nwankwo Kanu, Jermain Defoe và Lassana Diarra – những cầu thủ chất lượng mà ngay cả các CLB lớn cũng thèm muốn.
Chiến thắng ấy không chỉ đưa Portsmouth giành vé dự UEFA Cup (nay là Europa League) mà còn đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử CLB. Các CĐV tin rằng kỷ nguyên mới đang bắt đầu – một Portsmouth mạnh mẽ, dám mơ mộng và thách thức nhóm đại gia của Premier League.
Nhưng đằng sau ánh hào quang, nội tình của CLB đã mục ruỗng. Chi tiêu vượt khả năng tài chính, hợp đồng khổng lồ, trả lương ngoài tầm kiểm soát khiến Portsmouth dần rơi vào khủng hoảng. Gaydamak, sau khi đổ vào CLB gần 80 triệu bảng, bắt đầu rút lui do khó khăn tài chính và áp lực từ chính quyền Nga.
Không có nguồn thu bền vững, Portsmouth bắt đầu vỡ trận. Nợ ngập đầu, lương cầu thủ chậm trả, các khoản thuế bị truy thu. Năm 2009, CLB liên tục đổi chủ: từ Gaydamak sang Sulaiman Al-Fahim (một doanh nhân UAE), rồi đến Ali Al-Faraj (một nhà đầu tư Saudi Arabia) – tất cả đều là những cái tên mờ ám, không đủ năng lực tài chính thực sự.
Tháng 2/2010, Portsmouth trở thành CLB đầu tiên trong lịch sử Premier League bị đưa vào diện quản lý đặc biệt (administration) vì phá sản, với khoản nợ vượt quá 130 triệu bảng. FA trừ họ 9 điểm – khiến đội bóng gần như chắc chắn xuống hạng.
Những năm tháng tăm tối
Việc rớt hạng từ Premier League xuống Championship năm 2010 chỉ là khởi đầu cho chuỗi ngày đen tối. Portsmouth tiếp tục rơi vào khủng hoảng, không thể trả nợ, bị kiện bởi các cựu cầu thủ, nhân viên bị sa thải hàng loạt, đội hình bị “xẻ thịt” để lấy tiền trang trải chi phí vận hành tối thiểu.
Năm 2012, họ tiếp tục bị giáng xuống League One, rồi chỉ một năm sau, xuống League Two – tức hạng đấu thứ tư của bóng đá Anh. Từ một CLB từng đá ở châu Âu, Portsmouth giờ đây phải thi đấu với những đội bóng bán chuyên, trong các sân vận động nhỏ và ít khán giả.
Có thời điểm, Pompey chỉ còn đúng 6 cầu thủ đội một đủ điều kiện thi đấu. Các trận đấu phải cầu viện đến cầu thủ học viện, hợp đồng ngắn hạn và thậm chí là các cựu binh trở lại đá… không lương.
Trong bối cảnh u ám tưởng như không còn đường lui, điều kỳ diệu đã xảy ra. Năm 2013, Hội cổ động viên Portsmouth (Pompey Supporters’ Trust – PST) đã chính thức tiếp quản CLB, biến Portsmouth trở thành một trong những CLB chuyên nghiệp đầu tiên ở Anh thuộc sở hữu của người hâm mộ.
PST trả khoản tiền 2 triệu bảng để cứu CLB khỏi phá sản lần thứ hai, đồng thời xây dựng lại hệ thống tài chính, cắt giảm lương, tạo ra mô hình hoạt động bền vững và minh bạch. Portsmouth tuy vẫn lặn ngụp ở League Two nhưng ít nhất, họ sống sót và bắt đầu hành trình phục hồi từ con số 0.
Sự ủng hộ của các CĐV là yếu tố sống còn. Mỗi tuần, hơn 15.000 người vẫn kéo đến sân Fratton Park để tiếp lửa cho đội bóng – một con số đáng nể đối với hạng đấu thứ tư.
Năm 2017, dưới sự dẫn dắt của HLV Paul Cook, Portsmouth vô địch League Two và trở lại League One. Tuy nhiên, việc cạnh tranh suất thăng hạng Championship là vô cùng khó khăn. Không còn nguồn tài chính dồi dào, CLB phải phụ thuộc vào các cầu thủ trẻ, tự đào tạo và một ngân sách eo hẹp.
Năm 2017, CLB được tiếp quản bởi Tập đoàn Tornante do Michael Eisner (cựu CEO của Disney) đứng đầu. Dưới thời chủ mới, Portsmouth được đầu tư ở mức vừa phải, tập trung vào cơ sở vật chất và chiến lược dài hạn. Tuy nhiên, sau nhiều mùa giải cận kề top 6, họ vẫn chưa thể vượt qua vòng play-off để trở lại Championship.
Vấn đề nằm ở chỗ: Portsmouth là một đội bóng có lượng fan trung thành lớn, có truyền thống, nhưng lại bị giới hạn bởi ngân sách và sức hút kém với cầu thủ chất lượng cao. Mâu thuẫn giữa tham vọng và thực tế khiến Pompey mắc kẹt trong một “vùng trũng” không dễ thoát ra.
Bi kịch của mô hình quản lý thất bại
Câu chuyện Portsmouth là minh chứng rõ rệt cho mặt trái của bóng đá hiện đại. Khi một CLB vừa tầm như Portsmouth dấn thân vào cuộc chơi của các ông chủ tỷ phú, họ dễ bị cuốn vào vòng xoáy chi tiêu thiếu kiểm soát. Gaydamak từng hứa biến Pompey thành “Chelsea của miền Nam”, nhưng thực tế là CLB đã mua sắm cầu thủ mà không hề có kế hoạch dài hạn, không có hệ thống đào tạo bài bản, không đầu tư bền vững.
Một đội bóng nhỏ nhưng gồng mình để sống như đội bóng lớn – cái giá phải trả là cả một thập kỷ lụn bại.
Portsmouth vẫn đang tồn tại, vẫn chiến đấu ở League One, nhưng giấc mơ trở lại Premier League ngày nào giờ đây xa vời hơn bao giờ hết. Fratton Park, sân nhà của họ, vẫn tràn ngập âm thanh cuồng nhiệt, nhưng ký ức về những ngày hoàng kim năm 2008 chỉ còn là hồi ức cay đắng.
Cuộc khủng hoảng của Portsmouth không đơn thuần là chuyện tài chính – đó là câu chuyện về khát vọng không kiểm soát, sự cả tin vào những ông chủ xa lạ, và hệ thống bóng đá thiếu cơ chế giám sát hiệu quả.
Và đến hôm nay, Portsmouth vẫn là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho mọi CLB: vinh quang không đến từ sự liều lĩnh nhất thời, mà phải được xây dựng từ nền tảng vững chắc, lâu dài. Không có con đường tắt nào để thành công trong bóng đá – và Pompey đã phải học điều đó theo cách đau đớn nhất.
Nguồn tin: Bongdalu
