Ném biên (throw-in) là một trong những quy tắc cơ bản của bóng đá, được sử dụng để khởi động lại trận đấu khi bóng vượt ra khỏi đường biên dọc.
Được quy định bởi Luật 15 trong Luật Bóng đá của IFAB (International Football Association Board), luật ném biên đã trải qua hơn 150 năm phát triển, từ những quy định sơ khai đến các điều chỉnh hiện đại nhằm tăng tính công bằng và chiến thuật.
Lịch sử hình thành
Giai đoạn sơ khai
Bóng đá hiện đại ra đời vào giữa thế kỷ 19 tại Anh, khi các trường học và câu lạc bộ bắt đầu thống nhất luật chơi. Theo The Guardian, trước khi IFAB được thành lập năm 1886, các trận đấu bóng đá sử dụng nhiều luật khác nhau, bao gồm cả cách xử lý khi bóng ra ngoài biên. Trong các phiên bản sơ khai, bóng ra khỏi đường biên dọc thường được xử lý bằng cách đá biên (kick-in), tương tự như phạt góc ngày nay.
- 1863: Luật bóng đá đầu tiên của FA: Hiệp hội Bóng đá Anh (FA) ban hành luật bóng đá năm 1863, quy định rằng khi bóng vượt qua đường biên dọc, ai nhanh tay lấy bóng đầu tiên sẽ được hưởng quyền ném biên chỉ với mục đích đưa bóng vào cuộc thật nhanh.
-
Dần yêu cầu ném bóng bằng tay, không được đá bóng từ ngoài biên vào. Một số nơi (như Sheffield Rules) cho phép ném hoặc đá đều được — nhưng sau đó chuẩn hóa thành chỉ ném bằng tay. Gazzetta dello Sport chỉ ra rằng ý tưởng ném biên bằng hai tay, qua đầu, chịu ảnh hưởng từ rugby, môn thể thao phổ biến thời bấy giờ. Điều này giúp phân biệt bóng đá với các môn khác, nơi bóng thường được ném bằng một tay hoặc đá lại vào sân.
Quy định chính thức đầu tiên
Năm 1882, IFAB, được thành lập bởi các hiệp hội bóng đá Anh, Scotland, Wales, và Ireland, bắt đầu chuẩn hóa luật ném biên. Theo The Telegraph, luật ném biên được quy định cụ thể hơn. Quan trọng nhất là quy định đội không chạm bóng cuối cùng trước khi bóng ra biên sẽ được hưởng ném biên.
Năm 1895, IFAB quy định thêm: Người ném phải đứng trên đường biên hoặc ngoài sân, chứ không được đứng trong sân. Những quy định này đặt nền móng cho luật ném biên hiện đại, dù vẫn còn đơn giản và thiếu các chi tiết về khoảng cách đối thủ hay xử phạt vi phạm.
Các thay đổi quan trọng
Luật ném biên đã được điều chỉnh qua nhiều thập kỷ để đảm bảo tính công bằng, giảm tranh cãi, và thích nghi với bóng đá hiện đại. Dưới đây là các cột mốc thay đổi đáng chú ý:
Thập niên 1920–1930: Chuẩn hóa tư thế ném
Trước những năm 1920, các cầu thủ đối phương thường đứng sát người ném biên để gây áp lực, dẫn đến tranh cãi và bạo lực. Năm 1925, IFAB quy định: Cầu thủ ném biên phải quay mặt vào sân; Cầu thủ phải ném bóng bằng cả hai tay, từ phía sau và qua đầu; Hai chân phải chạm đất (ít nhất một phần bàn chân trên hoặc ngoài đường biên).
Năm 1931 làm rõ thêm Bóng ném vào phải ngay lập tức vào sân (không ném ra sau lưng hoặc ra ngoài). Đồng thời năm này cũng có luật mới mà theo đó, đội phạm lỗi kỹ thuật ném biên sẽ mất quyền ném biên vào đối phương. Trước đó, đội ném biên lỗi sẽ bị thổi phạt gián tiếp.
Thập niên 1960: Chuẩn hóa tiếp
Trong những năm 1960, các trọng tài bắt đầu siết chặt quy định về tư thế ném biên, do nhiều cầu thủ cố tình ném sai cách để tạo lợi thế. IFAB đã làm rõ: Cầu thủ phải giữ hai chân chạm đất trong suốt quá trình ném, dù có thể đứng ngoài đường biên hoặc dẫm một phần lên biên dọc; Bóng phải được ném lập tức, không dừng giữa chừng, để tránh trì hoãn trận đấu. Quy định này nhằm ngăn chặn các pha ném biên lách luật, như ném bằng một tay hoặc nhấc chân khỏi mặt đất.
Thập niên 1980–1990: Xử phạt vi phạm
Để tăng tính công bằng, IFAB bổ sung các hình phạt cụ thể cho vi phạm luật ném biên trong những năm 1980: Nếu cầu thủ ném biên chạm bóng lần thứ hai (bằng chân hoặc tay) trước khi bóng chạm cầu thủ khác, đội đối phương được hưởng phạt gián tiếp tại nơi phạm lỗi.
Năm 2005, IFAB quy định cầu thủ đối phương phải cách ít nhất 2 mét so với cầu thủ ném biên. Những thay đổi này giúp giảm thiểu hành vi cố tình vi phạm và tăng tính chuyên nghiệp trong thi đấu.
Tranh cãi và đề xuất thay đổi gần đây
Đề xuất đá biên thay ném biên
Năm 2020, Arsène Wenger, khi đảm nhiệm vai trò Giám đốc Phát triển Bóng đá Toàn cầu của FIFA, đề xuất thay thế ném biên bằng đá biên (kick-in), cho phép cầu thủ đưa bóng vào sân bằng chân thay vì tay.
Tuy nhiên, đề xuất này gây tranh cãi lớn:
-
Phía ủng hộ cho rằng đá biên giúp tăng tốc độ trận đấu, vì đá biên nhanh hơn ném biên. Đồng thời, giúp các trận đấu có thêm nhiều cơ hội ghi bàn, tăng tính hấp dẫn.
-
Phía phản đối lập luận rằng đá biên làm mất đi bản sắc của bóng đá, vì ném biên là đặc trưng phân biệt bóng đá với futsal hay các môn khác. Các đội mạnh có thể khai thác đá biên để tạo ra nhiều tình huống nguy hiểm hơn, gây bất lợi cho đội yếu.
Kết quả: Đến năm 2025, FIFA chưa chính thức áp dụng đá biên, nhưng thử nghiệm vẫn tiếp tục ở một số giải đấu cấp thấp.
Thử nghiệm ném biên nhanh
Năm 2019, IFAB thử nghiệm quy tắc cho phép cầu thủ nhận bóng từ quả ném biên trong khi di chuyển, thay vì đứng yên như trước. Corriere dello Sport cho biết mục tiêu là tăng nhịp độ trận đấu và giảm thời gian chết. Tuy nhiên, thử nghiệm này bị hủy bỏ do lo ngại về việc khó kiểm soát lỗi việt vị và gây rối loạn chiến thuật.
Tranh cãi về bàn thắng từ ném biên
Năm 1920, IFAB Cho phép ghi bàn trực tiếp từ ném biên. Tức là nếu bóng được ném thẳng vào khung thành đối phương, bàn thắng được công nhận. Cụ thể: Nếu ném thẳng vào khung thành đối phương -> không công nhận bàn thắng → đội đối phương phát bóng lên. Còn nếu ném thẳng về khung thành đội mình mà bóng lọt lưới → đối phương được hưởng phạt góc.
Đến năm 1968 thì IFAB thay đổi về quy định này. Luật hiện tại quy định rằng bàn thắng không được công nhận nếu bóng đi trực tiếp từ quả ném biên vào cầu môn, trừ khi có cầu thủ khác chạm bóng. Gazzetta dello Sport cho rằng quy định này đảm bảo tính công bằng, nhưng một số ý kiến cho rằng nên xem xét lại để công nhận bàn thắng trực tiếp từ ném biên, nhằm khuyến khích kỹ thuật ném xa.
Không biết các tranh cãi về ném biên sau này ra sao nhưng The Guardian nhận định: “Ném biên không chỉ là cách đưa bóng vào sân, mà còn là nghệ thuật chiến thuật, phản ánh sự phát triển không ngừng của bóng đá”. Gazzetta dello Sport đúc kết: “Dù đơn giản, luật ném biên là minh chứng cho sự cân bằng giữa truyền thống và đổi mới trong môn thể thao vua”.
Nguồn: Bongdalu
