Trong một thế giới từng được thống trị hoàn toàn bởi trực giác, cảm xúc và những buổi xem giò cầu thủ tại sân tập, phân tích dữ liệu từng bị xem là điều vô nghĩa trong bóng đá.
Nhưng theo thời gian, nó không chỉ tồn tại, mà còn dần trở thành một phần không thể thiếu – từ khâu tuyển trạch, chiến thuật, huấn luyện cho đến bình luận trận đấu. Hành trình dữ liệu chinh phục bóng đá là một câu chuyện về sự kiên nhẫn, thuyết phục và những người dám nghĩ khác.
Từ hoài nghi đến cú hích thay đổi vận mệnh Liverpool
Năm ấy, Ian Graham – một nhà vật lý và chuyên gia phân tích dữ liệu – bước vào cuộc họp tại Tottenham với một nhiệm vụ thuyết phục lãnh đạo CLB tin vào giá trị của những con số. Nhưng ông bị chất vấn bằng câu hỏi lạnh lùng: “Phân tích dữ liệu trong bóng đá chẳng phải vô bổ sao?”. Với không khí nặng nề, Graham tưởng mình sắp bị đuổi việc.
Thế nhưng, đó lại là một phép thử đến từ Michael Edwards, người sau này trở thành Giám đốc thể thao huyền thoại của Liverpool. Edwards không bài xích dữ liệu – ông muốn kiểm tra xem những người như Graham có hiểu gì về bóng đá thật sự hay chỉ là mọt sách cắm đầu vào bảng tính.
Và Graham đã vượt qua. Chính ông là người cung cấp những phân tích then chốt giúp Liverpool xây dựng đội hình vô địch Champions League và Premier League, dưới thời Jurgen Klopp.
Câu chuyện của Graham là hình ảnh thu nhỏ của cả một thế hệ những người tiên phong – những người mang dữ liệu đến với bóng đá khi chẳng ai tin vào nó.
Sự khác biệt của bóng đá nằm ở tính phức tạp. Đây không phải bóng chày hay bóng rổ – nơi mọi hành động đều tách bạch và có thể dễ dàng ghi chép. Bóng đá là dòng chảy liên tục của 22 cầu thủ cùng di chuyển, tương tác, tạo ra hàng ngàn biến số mỗi phút. Vì vậy, việc thu thập và giải nghĩa dữ liệu trở nên cực kỳ khó.
Ban đầu, dữ liệu bóng đá rất thô sơ. Những thống kê như số đường chuyền, số lần sút không phản ánh gì nhiều nếu không hiểu rõ ngữ cảnh. Một đường chuyền ngắn ở giữa sân có thể chẳng ảnh hưởng gì đến trận đấu, trong khi một đường chuyền xuyên tuyến mở ra bàn thắng lại có giá trị vô cùng.
Edwards hiểu điều đó. Ông từng tranh luận với chính Graham về trường hợp của Luka Modric. Theo dữ liệu khi đó, Modric chỉ là cầu thủ “khá” – không nổi bật về số bàn thắng, kiến tạo hay tranh chấp.
Nhưng bằng con mắt nhà nghề, Edwards nhìn thấy một nhạc trưởng thực thụ. Thời gian đã chứng minh ông đúng. Dữ liệu, dù mạnh đến đâu, vẫn có giới hạn – và cần được bổ sung bởi kiến thức bóng đá thực tế.
Sau những lần “va chạm” như vậy, các chuyên gia dữ liệu nhận ra một điều: kỹ năng quan trọng nhất của họ không phải là mô hình toán học, mà là khả năng truyền đạt. Một biểu đồ đẹp đến đâu cũng vô nghĩa nếu HLV không hiểu nó giúp ích gì cho trận đấu ngày mai.
Những người làm dữ liệu trở thành “phiên dịch viên” – chuyển ngữ giữa khoa học khô khan và ngôn ngữ bóng đá sống động. Như nhà vật lý nổi tiếng Richard Feynman từng nói: “Nếu bạn không thể giải thích điều gì đó cho một người bình thường ở quán bia, thì bạn chưa hiểu rõ nó.”
4 làn sóng dữ liệu thay đổi bóng đá
Giới cá cược là những người đầu tiên áp dụng dữ liệu. Họ cần dự đoán chính xác và hiểu rằng thống kê có thể tạo lợi thế. CLB lớn nhập cuộc như Arsenal, Liverpool. Họ đầu tư đội ngũ phân tích nội bộ, làm việc âm thầm và chính xác.
Dân chủ hóa dữ liệu với sự xuất hiện của các công ty như Opta, StatsBomb. Giờ đây, bất kỳ CLB nào – lớn hay nhỏ – cũng có thể tiếp cận dữ liệu chuyên sâu.
Dữ liệu tracking – công nghệ theo dõi vị trí cầu thủ, bóng, tốc độ di chuyển đến từng khung hình. Đây là bước nhảy vọt, đưa phân tích từ hành vi sang chiến thuật thực tế.
Giá trị lớn nhất của dữ liệu là khả năng phát hiện điều người khác bỏ qua. Trường hợp của Andy Robertson là ví dụ điển hình. Khi Hull City xuống hạng, không ai để ý đến Robertson.
Nhưng số liệu cho thấy anh là hậu vệ trái hàng đầu về tạo cơ hội và tắc bóng – dù chơi cho một đội yếu. Liverpool tin vào dữ liệu, chiêu mộ anh với giá rẻ – và đổi lại là một hậu vệ hàng đầu châu Âu.
Rõ ràng dữ liệu chưa thể thay thế hoàn toàn trực giác trong việc thay người hay điều chỉnh chiến thuật ngay trong trận đấu. Nhưng trong huấn luyện – dữ liệu đang tạo ra đột phá.
Giờ đây, HLV có thể biết chính xác cầu thủ cần điều chỉnh góc tiếp bóng khi dứt điểm, hay cách đặt thân người khi tranh chấp. Những điều chỉnh nhỏ, tích lũy qua từng buổi tập, có thể tạo ra khác biệt lớn khi vào sân.
Ian Graham từng nói: “Trong bóng đá, mọi người hay làm giống nhau – và cùng mắc lỗi giống nhau. Nhưng nếu bạn nhìn ra định kiến đó và dám làm khác, bạn có thể đi trước họ một bước.”
Và đó chính là tinh thần của cuộc cách mạng dữ liệu. Không chỉ là con số, mà là cách dùng chúng để nhìn thấy điều người khác không thấy. Bóng đá hiện đại không còn là sân chơi riêng của những cựu cầu thủ, mà là cuộc gặp gỡ giữa đam mê, trực giác và trí tuệ phân tích.
Trong hành trình ấy, dữ liệu không giành lấy vị trí, mà trở thành đối tác đáng tin cậy cho những người thực sự hiểu trò chơi này.
Nguồn tin: Bongdalu
