Pressing – chiến thuật gây áp lực lên đối thủ để giành lại bóng ngay trên phần sân đối phương – đã trở thành một phần không thể thiếu trong bóng đá hiện đại. Từ những bước đi sơ khai vào đầu thế kỷ 20 đến sự bùng nổ dưới bàn tay của các huấn luyện viên như Jürgen Klopp hay Pep Guardiola, chiến thuật này không chỉ thay đổi cách chơi mà còn định hình triết lý bóng đá trên toàn cầu.
Nguồn gốc sơ khai
Pressing, dù không được gọi bằng thuật ngữ này, đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử bóng đá. Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, bóng đá chủ yếu xoay quanh các sơ đồ chiến thuật đơn giản như 2-3-5, với trọng tâm là tấn công. Tuy nhiên, một số đội bóng bắt đầu nhận ra rằng việc gây áp lực lên đối thủ ngay khi mất bóng có thể mang lại lợi thế. Những đội bóng Anh thời kỳ đầu, với phong cách chơi bóng dài và thể lực vượt trội, thường áp dụng cách tiếp cận “đeo bám” để ngăn đối thủ triển khai bóng từ tuyến dưới.
Dấu mốc quan trọng đầu tiên của pressing có thể được ghi nhận vào những năm 1930, với đội bóng Áo được mệnh danh là “Wunderteam” (Đội bóng kỳ diệu) dưới sự dẫn dắt của Hugo Meisl. Wunderteam sử dụng lối chơi linh hoạt, kết hợp giữa kỹ thuật cá nhân và sự phối hợp đồng đội, đồng thời áp dụng chiến thuật gây áp lực liên tục lên đối thủ. Tuy nhiên, cách tiếp cận này vẫn mang tính tự phát, chưa được hệ thống hóa thành một chiến thuật cụ thể.
Sự ra đời của Pressing hệ thống
Chiến thuật pressing thực sự bắt đầu định hình vào giữa thế kỷ 20, khi các huấn luyện viên châu Âu tìm cách phá vỡ lối chơi phòng ngự ngày càng chặt chẽ. Một trong những người tiên phong là Viktor Maslov, huấn luyện viên của Dynamo Kyiv trong những năm 1950 và 1960. Maslov, được coi là “cha đẻ” của pressing hiện đại, đã phát triển khái niệm “pressing toàn sân” (high pressing).
Ông yêu cầu các cầu thủ của mình áp sát đối thủ ngay khi mất bóng, không cho phép đối phương có thời gian tổ chức tấn công. Dynamo Kyiv dưới thời Maslov không chỉ thống trị bóng đá Liên Xô mà còn gây ấn tượng ở châu Âu với lối chơi năng động và thể lực vượt trội.
Cùng thời điểm, ở Hà Lan, Rinus Michels – người sau này được biết đến với “bóng đá tổng lực” (Total Football) – cũng bắt đầu áp dụng các nguyên tắc pressing. Michels nhận ra rằng để kiểm soát trận đấu, đội bóng không chỉ cần giữ bóng mà còn phải giành lại bóng nhanh chóng.
Trong những năm 1960, khi dẫn dắt Ajax Amsterdam, ông xây dựng một hệ thống trong đó các cầu thủ liên tục di chuyển, gây áp lực lên đối thủ ở mọi khu vực trên sân. Pressing của Michels không chỉ nhằm giành bóng mà còn tạo ra sự mất cân bằng trong đội hình đối phương, mở ra cơ hội tấn công.
Bóng đá tổng lực và Pressing:
Những năm 1970 đánh dấu bước ngoặt lớn cho chiến thuật pressing, nhờ sự phát triển của Tổng lực bóng đá. Rinus Michels, cùng với học trò xuất sắc Johan Cruyff, đã đưa pressing lên một tầm cao mới. Tại Ajax và đội tuyển Hà Lan, pressing trở thành một phần không thể tách rời của triết lý Tổng lực bóng đá. Các cầu thủ được yêu cầu di chuyển không ngừng, hoán đổi vị trí linh hoạt, và áp sát đối thủ ngay lập tức khi mất bóng. Điều này đòi hỏi thể lực, sự phối hợp đồng đội, và tư duy chiến thuật ở mức cao.
Một trong những đặc điểm nổi bật của pressing thời kỳ này là tính “toàn đội”. Thay vì chỉ một vài cầu thủ gây áp lực, cả đội hình tham gia vào quá trình pressing, tạo thành một khối thống nhất. Hà Lan tại World Cup 1974, dù không vô địch, đã để lại dấu ấn sâu đậm với lối chơi áp đảo, trong đó pressing đóng vai trò then chốt. Đối thủ thường bị bối rối khi không thể thoát khỏi áp lực liên tục từ các cầu thủ áo cam.
Pressing trong bóng đá hiện đại
Sau thời kỳ của Michels và Cruyff, pressing tiếp tục được các huấn luyện viên khác phát triển và hoàn thiện. Trong những năm 1980, Arrigo Sacchi, huấn luyện viên của AC Milan, đưa pressing lên một cấp độ mới với khái niệm “pressing khu vực” (zonal pressing). Sacchi yêu cầu các cầu thủ của mình gây áp lực theo từng khu vực cụ thể trên sân, thay vì đuổi theo bóng một cách ngẫu nhiên.
Điều này giúp tiết kiệm thể lực và tăng hiệu quả trong việc cắt đứt các đường chuyền của đối thủ. AC Milan của Sacchi, với bộ ba huyền thoại Hà Lan (Van Basten, Gullit, Rijkaard), đã thống trị châu Âu với lối chơi kỷ luật và áp lực không khoan nhượng.
Đến thế kỷ 21, pressing trở thành một công cụ chiến thuật được sử dụng rộng rãi, nhờ sự xuất hiện của các huấn luyện viên như Jürgen Klopp và Pep Guardiola. Klopp, với khái niệm “gegenpressing” (phản pressing), đã biến pressing thành vũ khí sắc bén của Borussia Dortmund và sau này là Liverpool.
Gegenpressing tập trung vào việc giành lại bóng ngay sau khi mất, tận dụng khoảnh khắc đối thủ đang lúng túng trong giai đoạn chuyển đổi. Liverpool dưới thời Klopp, với bộ ba Salah-Mane-Firmino, đã sử dụng gegenpressing để áp đảo đối thủ, dẫn đến chức vô địch Champions League 2019 và Premier League 2020.
Trong khi đó, Pep Guardiola lại mang đến một phong cách pressing tinh tế hơn, kết hợp với kiểm soát bóng. Tại Barcelona và Manchester City, Guardiola xây dựng các đội bóng pressing theo cách “lựa chọn thời điểm” (selective pressing). Các cầu thủ của ông chỉ gây áp lực khi nhận thấy cơ hội giành lại bóng cao, thay vì áp sát liên tục. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết chiến thuật sâu sắc và khả năng đọc trận đấu vượt trội.
Tương lai của Pressing
Ngày nay, pressing không chỉ là một chiến thuật mà còn là một triết lý bóng đá. Các đội bóng hàng đầu thế giới, từ Bayern Munich đến Paris Saint-Germain, đều áp dụng pressing ở các mức độ khác nhau. Tuy nhiên, pressing cũng đặt ra những thách thức lớn, đặc biệt là yêu cầu về thể lực và sự phối hợp đồng đội. Một đội bóng pressing kém hiệu quả có thể dễ dàng bị đối thủ khai thác khoảng trống phía sau.
Nhìn về tương lai, pressing sẽ tiếp tục phát triển với sự hỗ trợ của công nghệ và phân tích dữ liệu. Các huấn luyện viên hiện đại sử dụng dữ liệu để xác định thời điểm và khu vực tốt nhất để gây áp lực, tối ưu hóa hiệu quả chiến thuật. Đồng thời, sự phát triển của các cầu thủ đa năng, có khả năng vừa tấn công vừa phòng ngự, sẽ giúp pressing trở nên linh hoạt và khó lường hơn.
Kết luận
Từ những bước đi đầu tiên của Wunderteam đến sự tinh tế của gegenpressing, chiến thuật pressing đã trải qua một hành trình dài, định hình cách chơi bóng đá hiện đại. Những người tiên phong như Maslov, Michels, Sacchi, và các huấn luyện viên đương đại như Klopp hay Guardiola đã biến pressing từ một ý tưởng đơn giản thành một nghệ thuật chiến thuật. Trong tương lai, với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ, pressing hứa hẹn sẽ tiếp tục là trái tim của bóng đá, mang đến những trận cầu kịch tính và hấp dẫn.
Nguồn tin: Bongdalu
