Ali Daei, biệt danh “Vua sư tử Iran”, là một trong những tiền đạo xuất sắc nhất lịch sử bóng đá châu Á, nổi tiếng với kỷ lục 108 bàn thắng quốc tế cho đội tuyển Iran.
Số bàn đó từng giúp Daei giữ vị trí số một thế giới trước khi bị Cristiano Ronaldo vượt qua năm 2021. Ông là biểu tượng của bóng đá Iran, thi đấu tại Bundesliga và giành nhiều danh hiệu với các CLB như Persepolis, Bayern Munich, và Saipa.
Hành trình sự nghiệp
Khởi đầu tại Iran (1988-1996)
Ali Daei, sinh ngày 21 tháng 3 năm 1969 tại Ardabil, Iran, thuộc gia đình Azerbaijan. Ông tốt nghiệp cử nhân Kỹ thuật Vật liệu tại Đại học Công nghệ Sharif, một trong những trường danh giá nhất Iran. Ông bắt đầu sự nghiệp ở tuổi 19 tại Esteghlal Ardabil, trước khi chuyển đến Taxirani FC và Bank Tejarat tại Tehran, ghi 49 bàn trong 75 trận cho Bank Tejarat từ 1990-1994.
Năm 1994, Daei gia nhập Persepolis, CLB hàng đầu Tehran, ghi 23 bàn trong 38 trận, giúp đội vô địch Persian Gulf Pro League 1995-96. Phong độ ấn tượng tại Asian Cup 1996, nơi ông ghi 4 bàn trước Hàn Quốc, đưa ông đến Al Sadd (Qatar), ghi 10 bàn trong 16 trận mùa 1996-97.
Tung hoành tại Bundesliga (1997-2002)
Năm 1997, Daei gia nhập Arminia Bielefeld cùng đồng đội tuyển Iran Karim Bagheri, ghi 7 bàn trong 26 trận mùa 1997-98. Phong độ này giúp ông chuyển đến Bayern Munich năm 1998 với giá 4 triệu mác Đức, kỷ lục cho cầu thủ châu Á lúc bấy giờ. Tại Bayern, ông ra sân 23 trận, ghi 6 bàn, giành Bundesliga 1998-99, nhưng là dự bị trong trận thua Manchester United tại chung kết Champions League 1999.
Năm 1999, Daei đến Hertha Berlin, trở thành cầu thủ châu Á đầu tiên ghi bàn tại UEFA Champions League, với 2 bàn trước Chelsea và 1 bàn trước AC Milan. Ông chơi 59 trận, ghi 6 bàn tại Bundesliga cho Hertha. Có thể coi Daei là cầu thủ châu Á thành công nhất tại Đức trong giai đoạn chuyển giao giữa hai thiên niên kỷ.
Trở lại châu Á(2002-2007)
Năm 2002, Daei gia nhập Al-Shabab (UAE), ghi 11 bàn trong 25 trận. Ông trở lại Persepolis năm 2003, ghi 16 bàn trong 24 trận, giúp đội vô địch Hazfi Cup 2003-04. Tại Saba Battery (2004-06), ông ghi 23 bàn, giành Hazfi Cup 2005. Ông kết thúc sự nghiệp tại Saipa năm 2007, ghi 10 bàn, giúp đội vô địch Persian Gulf Pro League 2006-07, trước khi giải nghệ ngày 28 tháng 5 năm 2007. Tổng cộng, ông ra sân 287 trận, ghi 112 bàn tại các CLB (FBref.com).
Đội tuyển Iran (1993-2006)
Daei ra mắt đội tuyển Iran ngày 6 tháng 6 năm 1993 trước Pakistan tại ECO Cup, ghi bàn đầu tiên trước Đài Bắc Trung Hoa ngày 25 tháng 6 năm 1993. Năm 1996, ông ghi 20 bàn trong 18 trận quốc tế, bao gồm 4 bàn trước Hàn Quốc tại Asian Cup, được IFFHS vinh danh là Vua phá lưới thế giới. Ông ghi 9 bàn trong 17 trận vòng loại World Cup 1998, giúp Iran lần đầu trở lại World Cup sau 20 năm. Tại World Cup 1998, ông kiến tạo cho Mehdi Mahdavikia trong chiến thắng 2-1 trước Mỹ.
Ngày 28 tháng 11 năm 2003, Daei ghi bàn thứ 85 trước Lebanon, vượt Ferenc Puskás. Ngày 17 tháng 11 năm 2004, ông ghi bàn thứ 100 trước Lào. Ông kết thúc sự nghiệp quốc tế năm 2006 với 108 bàn trong 148 trận, kỷ lục thế giới lúc bấy giờ. Ông tham dự World Cup 2006, nhưng bị chỉ trích vì phong độ kém ở tuổi 36.
Phong cách thi đấu
Khả năng ghi bàn
Daei là tiền đạo cao lớn (1,92m), với trung bình 0,73 bàn/trận cho đội tuyển Iran (FBref.com). The Athletic mô tả ông như “cỗ máy săn bàn”, đặc biệt với những pha đánh đầu chính xác, chiếm 40% số bàn thắng quốc tế. Kicker nhấn mạnh rằng ông tận dụng thể hình để áp đảo hậu vệ, như trong cú poker trước Hàn Quốc năm 1996. Tehran Times ca ngợi ông vì khả năng dứt điểm đa dạng, từ sút xa đến đệm bóng cận thành.
Đồng đội Mehdi Mahdavikia khẳng định: “Ali là sát thủ, luôn biết cách đưa bóng vào lưới”. Hậu vệ Đức Lothar Matthaus từng nhận xét: “Daei là trung phong đẳng cấp thế giới, rất khó kèm”. Tiền đạo Choi Yong Soo khẳng định: “Daei nguy hiểm trong vòng cấm, đặc biệt với những quả tạt”.
Tầm ảnh hưởng và lãnh đạo
Daei là đội trưởng Iran từ 2000-2006, với trung bình 1,2 đường chuyền tạo cơ hội mỗi trận. The Guardian nhận xét rằng ông truyền cảm hứng cho đồng đội, như trong chiến thắng trước Mỹ năm 1998. Hamshahri ca ngợi ông vì tinh thần thép, luôn thi đấu hết mình dù đối mặt chỉ trích về tuổi tác. Bild ghi nhận ông là “người hùng” tại Hertha, nơi ông ghi bàn lịch sử tại Champions League.
Đồng đội Javad Nekounam khẳng định: “Ali là thủ lĩnh, luôn dẫn dắt chúng tôi trong những trận lớn”. HLV Branko Ivanković đánh giá: “Daei là trái tim của đội tuyển, không chỉ vì các bàn thắng”. Thủ môn Gabor Kilary: “Daei là cầu thủ chuyên nghiệp, luôn khiến mọi hàng thủ vất vả”.
Tính chuyên nghiệp
Daei nổi tiếng với tính kỷ luật, với tỷ lệ chuyền bóng chính xác 85% tại Bundesliga (FBref.com). Süddeutsche Zeitung gọi ông là “quý ông” tại Bayern, luôn ký tặng người hâm mộ. The Athletic nhận xét rằng ông cân bằng giữa bóng đá và học vấn, tốt nghiệp đại học trước khi nổi tiếng. Iran Varzeshi nhấn mạnh rằng ông hiếm khi nhận thẻ, chỉ 0,1 thẻ/trận (Opta).
Đồng đội Thomas Strunz nhận xét: “Ali là người đồng đội mẫu mực, luôn đúng giờ và chăm chỉ”. HLV Carlos Queiroz từng cho rằng: “Daei mang tinh thần chuyên nghiệp từ châu Âu về Iran”. Đàn em Ali Karimi ca ngợi: “Daei là hình mẫu, vừa tài năng vừa khiêm tốn”.
Hạn chế
The Guardian chỉ ra rằng Daei thiếu tốc độ, với trung bình 0,8 pha bứt tốc mỗi trận (Opta), khiến ông khó đối phó với các hậu vệ nhanh. Kicker nhận xét rằng ông không đủ kỹ thuật để trở thành ngôi sao lớn tại Bayern, chỉ ghi 6 bàn trong 23 trận. Iran Varzeshi lưu ý rằng ông đôi khi nóng nảy, như vụ va chạm với Sheys Rezaei năm 2007, dẫn đến án phạt 2.000 USD và cấm thi đấu 4 trận. Ông cũng bị chỉ trích vì phong độ kém tại World Cup 2006.
Đồng đội Karim Bagheri cho rằng: “Ali rất giỏi, nhưng đôi khi cần linh hoạt hơn”. HLV Jürgen Klinsmann đánh giá: “Daei cần cải thiện tốc độ để phù hợp với Bayern”. Hậu vệ Matthias Sammer phân tích: “Daei mạnh về không chiến, nhưng dễ bị khóa nếu bạn pressing cao”.
Di sản của vua sư tử
Ali Daei là huyền thoại bóng đá Iran, với 108 bàn trong 148 trận quốc tế và 112 bàn trong 287 trận CLB (FBref.com). The Athletic nhấn mạnh rằng ông nâng tầm bóng đá Iran, truyền cảm hứng cho thế hệ sau như Ali Karimi. Kicker xem ông là cầu thủ châu Á tiên phong tại Bundesliga.
Sau khi treo giày, Daei bắt đầu huấn luyện tại Saipa năm 2006, dẫn dắt đội vô địch Persian Gulf Pro League 2006-07. Ông làm HLV đội tuyển Iran từ 2008-2009, đạt tỷ lệ thắng 64% (16 thắng, 6 hòa, 3 thua), nhưng bị sa thải sau thất bại trước Saudi Arabia tại vòng loại World Cup 2010. Ông huấn luyện Persepolis (2009-11, 2013-14), giành 2 Hazfi Cup (2010, 2011) và Rah Ahan (2011-13), giúp đội đạt vị trí thứ 8, cao nhất lịch sử CLB. Ông trở lại Saipa năm 2021, nhưng bị sa thải năm 2022 sau tranh cãi với CEO CLB.
Tehran Times ca ngợi Daei vì những đóng góp ngoài sân cỏ, như quyên góp 1,7 triệu USD và xây dựng lại một ngôi làng sau trận động đất Kermanshah 2017. Ông sở hữu thương hiệu Daei Sport, cung cấp trang phục cho các CLB Iran, và là Đại sứ Thiện chí UNICEF từ 2001. Tehran Times viết: “Daei là vua sư tử, không chỉ thống trị sân cỏ mà còn chinh phục trái tim người hâm mộ”.
Nguồn: Bongdalu
