Trong thế giới bóng đá, chiến thuật luôn là linh hồn định hình cách các đội bóng thi đấu. Trong số những sơ đồ nổi bật, “The False Nine” (“tiền đạo ảo” hay “số 9 ảo”) nổi lên như một cách tiếp cận sáng tạo, phá vỡ các quy tắc truyền thống về vai trò của tiền đạo. Từ những ngày sơ khai đến thời kỳ đỉnh cao dưới bàn tay của các huấn luyện viên hiện đại, chiến thuật này không chỉ thay đổi cách các đội bóng tấn công mà còn để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử môn thể thao vua.
Nguồn gốc sơ khai của “The False Nine”
Khái niệm “The False Nine” xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử bóng đá, dù không được định nghĩa rõ ràng như ngày nay. Vào những năm 1930, bóng đá châu Âu chứng kiến những tiền đạo lùi sâu hơn để tham gia vào việc xây dựng lối chơi, thay vì chỉ đóng vai trò ghi bàn truyền thống. Một trong những ví dụ đầu tiên là Matthias Sindelar, biệt danh “Người đàn ông giấy” của đội tuyển Áo và FK Austria Wien.
Sindelar, với vóc dáng mảnh khảnh nhưng kỹ thuật điêu luyện, thường xuyên di chuyển lùi sâu để kéo hậu vệ đối phương ra khỏi vị trí, tạo khoảng trống cho đồng đội. Phong cách chơi bóng của anh được xem là tiền thân của vai trò “số 9 ảo”.
Tại Hungary những năm 1950, huấn luyện viên Gusztáv Sebes của “Đội bóng vàng” Hungary cũng áp dụng ý tưởng tương tự với Nándor Hidegkuti. Trong sơ đồ 4-2-4, Hidegkuti không chơi như một tiền đạo cắm mà lùi sâu để kiến tạo và ghi bàn từ khoảng cách xa.
Chiến thắng 6-3 của Hungary trước Anh tại Wembley năm 1953 là minh chứng cho hiệu quả của lối chơi này, khi Hidegkuti ghi hat-trick nhờ khả năng di chuyển linh hoạt, khiến hàng thủ Anh rối loạn. Những ý tưởng này đặt nền móng cho khái niệm “The False Nine”, dù thuật ngữ chưa được sử dụng rộng rãi.
Sự định hình tại Nam Mỹ và châu Âu
Trong khi châu Âu bắt đầu thử nghiệm các vai trò linh hoạt, bóng đá Nam Mỹ, đặc biệt là Argentina, cũng đóng góp vào sự phát triển của “The False Nine”. Những năm 1960, huấn luyện viên Ángel Cappa và các đội bóng Argentina sử dụng các cầu thủ như Ángel Di María (ở giai đoạn sau) hoặc Juan Román Riquelme trong vai trò tiền đạo lùi sâu, vừa kiến tạo vừa ghi bàn. Lối chơi này phù hợp với phong cách kỹ thuật, sáng tạo của bóng đá Nam Mỹ, nơi các cầu thủ thường ưu tiên kiểm soát bóng và phối hợp ngắn.
Tại châu Âu, Johan Cruyff, dưới sự dẫn dắt của Rinus Michels tại Ajax, cũng thể hiện những phẩm chất của một “số 9 ảo” trong hệ thống bóng đá tổng lực (Total Football). Cruyff không chỉ ghi bàn mà còn tham gia vào mọi giai đoạn của lối chơi, từ phòng ngự đến tấn công. Sự linh hoạt của anh trong sơ đồ 4-3-3 hoặc 4-2-4 tạo ra sự khó lường, khiến hàng thủ đối phương không thể khóa chặt. Total Football, với khả năng hoán đổi vị trí, là nền tảng quan trọng cho sự phát triển sau này của “The False Nine”.
Bùng nổ dưới thời Pep Guardiola
“The False Nine” thực sự được định nghĩa và phổ biến trên toàn cầu nhờ Pep Guardiola và Lionel Messi tại Barcelona vào cuối những năm 2000. Trong mùa giải 2008-2009, Guardiola đối mặt với bài toán chiến thuật khi cần tối ưu hóa hàng công gồm Samuel Eto’o, Thierry Henry và Lionel Messi. Thay vì sử dụng một tiền đạo cắm truyền thống, Guardiola quyết định đặt Messi vào vai trò “số 9 ảo” trong sơ đồ 4-3-3. Messi lùi sâu để nhận bóng, phối hợp với Xavi và Andrés Iniesta, đồng thời kéo hậu vệ đối phương ra khỏi vị trí, tạo khoảng trống cho các cầu thủ chạy cánh như Henry hoặc Pedro.
Trận đấu mang tính bước ngoặt là chiến thắng 2-0 của Barcelona trước Real Madrid tại Champions League 2009. Messi, trong vai trò “số 9 ảo”, liên tục di chuyển giữa các tuyến, ghi bàn và kiến tạo, khiến hàng thủ Real Madrid không thể kiểm soát. Lối chơi này giúp Barcelona thống trị châu Âu, giành cú ăn ba lịch sử (La Liga, Copa del Rey, Champions League) trong mùa giải 2008-2009. “The False Nine” của Guardiola không chỉ là một chiến thuật mà còn là biểu tượng của sự sáng tạo, kết hợp kiểm soát bóng (tiki-taka) với khả năng khai thác khoảng trống.
Sự lan tỏa và biến thể hiện đại
Sau thành công của Barcelona, “The False Nine” được nhiều huấn luyện viên áp dụng và điều chỉnh. Tại đội tuyển Tây Ban Nha, huấn luyện viên Vicente del Bosque sử dụng Cesc Fàbregas trong vai trò “số 9 ảo” tại Euro 2012. Fàbregas, vốn là một tiền vệ, mang đến sự linh hoạt trong lối chơi, giúp Tây Ban Nha vô địch giải đấu với phong cách kiểm soát bóng đặc trưng. Sơ đồ không tiền đạo cắm này khiến các đối thủ gặp khó khăn trong việc tổ chức phòng ngự.
Các huấn luyện viên khác như Jürgen Klopp tại Liverpool cũng thử nghiệm “The False Nine” với Roberto Firmino. Firmino lùi sâu để hỗ trợ Mohamed Salah và Sadio Mané, tạo ra bộ ba tấn công đáng sợ trong sơ đồ 4-3-3. Vai trò của anh giúp Liverpool giành Champions League 2019 và Premier League 2020. Tương tự, Manchester City dưới thời Guardiola sử dụng các cầu thủ như Phil Foden hoặc Bernardo Silva trong vai trò “số 9 ảo” để duy trì sự linh hoạt trong tấn công.
Tầm ảnh hưởng và thách thức
“The False Nine” mang lại nhiều lợi thế chiến thuật. Thứ nhất, nó phá vỡ cấu trúc phòng ngự của đối thủ, đặc biệt là các đội sử dụng hậu vệ trung tâm truyền thống, khi họ không biết nên theo kèm “số 9 ảo” hay để lại khoảng trống. Thứ hai, chiến thuật này tăng cường sự kiểm soát ở khu vực trung tuyến, nơi “số 9 ảo” phối hợp với các tiền vệ để tạo ra các tình huống tấn công đa dạng. Cuối cùng, nó cho phép các đội bóng duy trì áp lực liên tục nhờ khả năng pressing ngay sau khi mất bóng.
Tuy nhiên, “The False Nine” cũng đối mặt với thách thức. Lối chơi này đòi hỏi cầu thủ đảm nhận vai trò “số 9 ảo” phải có kỹ thuật, tư duy chiến thuật và thể lực vượt trội, như trường hợp của Messi hay Firmino. Ngoài ra, các đội bóng phòng ngự sâu với số đông (low block) có thể vô hiệu hóa chiến thuật này bằng cách thu hẹp không gian, khiến “số 9 ảo” khó tìm khoảng trống.
Trong bóng đá hiện đại
Ngày nay, “The False Nine” không còn là một sơ đồ cố định mà trở thành một phần của các chiến thuật linh hoạt. Các huấn luyện viên hiện đại như Mikel Arteta tại Arsenal hay Erik ten Hag tại Manchester United thường xuyên sử dụng các cầu thủ như Martin Ødegaard hoặc Bruno Fernandes trong vai trò lùi sâu để tạo sự khó lường. Sự phát triển của công nghệ phân tích dữ liệu cũng giúp các đội bóng tối ưu hóa vị trí của “số 9 ảo” dựa trên khoảng trống và điểm yếu của đối thủ.
Kết luận
Từ những bước đi đầu tiên của Matthias Sindelar và Nándor Hidegkuti đến thời kỳ đỉnh cao với Lionel Messi dưới bàn tay Pep Guardiola, “The False Nine” là minh chứng cho sự tiến hóa của bóng đá. Chiến thuật này không chỉ thay đổi cách các đội bóng tấn công mà còn thể hiện sức mạnh của sự sáng tạo trong huấn luyện.
Dù đối mặt với thách thức từ các hệ thống phòng ngự hiện đại, “The False Nine” vẫn giữ được vị trí đặc biệt trong bóng đá, là biểu tượng của sự linh hoạt và tư duy vượt ngoài khuôn khổ. Trong tương lai, với sự xuất hiện của những tài năng mới và các huấn luyện viên sáng tạo, “The False Nine” hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển, góp phần định hình môn thể thao vua.
Nguồn tin: Bongdalu
